In de Gemeentewet is opgenomen dat de begroting en het financieel meerjarenperspectief 'structureel en reëel in evenwicht' dienen te zijn. Hiermee wordt door de wetgever beoogd dat gemeenten structurele lasten moeten dekken met structurele baten. Om inzicht in de structurele en incidentele lasten en baten te geven, maakt het bovenstaande overzicht deel uit van de begroting.

De incidentele baten en lasten beïnvloeden het structureel en reëel begrotingsevenwicht. Pas na eliminatie van de incidentele baten en lasten ontstaat het structureel begrotingssaldo. De toezichthouders beoordelen jaarlijks of er sprake is van een structureel en reëel evenwicht in de begroting. Als de begroting niet structureel en reëel in evenwicht is, dan moet door de gemeente aannemelijk zijn gemaakt dat dit evenwicht uiterlijk in het laatste jaar van de meerjarenraming tot stand wordt gebracht.

Voor structurele baten en lasten geldt in het algemeen, dat zij tot nadere besluitvorming voor onbepaalde tijd opgenomen zijn. Met andere woorden, er is (nog) geen einddatum bekend. Dit laat onverlet, dat de hoogte van de structurele baten en lasten jaarlijks kan fluctueren. Van structurele baten en lasten is ook sprake indien de ramingen bijvoorbeeld om het jaar opgenomen zijn. Zolang deze posten maar periodiek terug blijven komen en er geen eindtijd bepaald is. Deze fluctuaties blijken uit de meerjarenraming. Ook door nieuw beleid of door bezuinigingen kan de hoogte van structurele lasten en baten worden beïnvloed.
Incidentele baten en lasten betreffen die posten die het begrotingssaldo incidenteel beïnvloeden. Het gaat om eenmalige zaken en om (meerjarige) projecten of subsidies als deze eveneens het karakter van tijdelijkheid c.q. eindig doel hebben.

Er zijn een aantal posten in de begroting en jaarrekening die een specifieke handelswijze kennen teneinde het structureel begrotingssaldo juist te bepalen. Hieronder zijn deze kort toegelicht:

• Bestemmingsreserve dekking kapitaallasten. In principe zijn alle toevoegingen en onttrekkingen aan reserves incidenteel van aard zijn. De bestemmingsreserve dekking kapitaallasten is hierop een uitzondering.
• Afwikkelingsverschillen voorgaande dienstjaren. Baten en lasten, inclusief afwikkelingsverschillen, die betrekking hebben op voorgaande dienstjaren beïnvloeden per definitie het betreffende begrotingsjaar waarin de baten en lasten verantwoord worden. Dergelijke baten en lasten vallen onder de incidentele baten en lasten.

• Onderuitputting (alleen bij jaarrekening). Het niet volledig benutten van een in de begroting opgenomen raming noemt men ook wel onderschrijding van de begroting. Veelal wordt dit veroorzaakt door onvoorziene omstandigheden. Bijvoorbeeld geraamde onderhoudswerkzaamheden (die niet ten laste van een onderhoudsvoorziening gebracht worden) kunnen door weersomstandigheden niet uitgevoerd worden. Ook salarislasten kunnen lager zijn door vacatures of doordat vacatures pas later ingevuld konden worden. Een investering die later opgeleverd wordt kan leiden tot lagere lasten, namelijk minder kapitaallasten dan (oorspronkelijk in de begroting) geraamd. Jaarlijkse afwijkingen bij de jaarrekening kunnen echter ook een structureel karakter hebben. Het is echter aan de gemeente om bij het opstellen van de begroting reëel te ramen.
• Structurele raming met een variërende omvang. Er zijn gemeenten die uit voorzichtigheid in de begroting jaarlijks een terugkerende (structureel en dus voor onbepaalde tijd) raming opnemen voor incidentele lasten wanneer de praktijk leert, dat die lasten toch ieder jaar gemaakt worden. Bijvoorbeeld het ramen van een vast bedrag (bijvoorbeeld 1% van de loonsom) om ziekteverzuim op te kunnen vangen, gratificaties, ambtsjubilea, schades, vandalisme en een jaarlijks budget voor het verstrekken van incidentele subsidies. Door jaarlijks in de begroting deze lasten te ramen is dit een uitzondering op de algemene regel ofwel nu is de aard van de begrotingspost bepalend en niet de aard van de last. Bij een dergelijke structurele raming voor incidentele lasten is dus sprake van structurele lasten.

Toelichting per programma

Programma 1 Bestuur

Lasten

• De geraamde incidentele kosten voor voormalig personeel bedragen in 2019 € 177.000 en in 2020 € 34.000.
• De invoering van de WNRA heeft de nodige impact, is noodzakelijk en is aanvullend op bestaande werkzaamheden en projecten. Om invoering van de WNRA niet ten koste te laten gaan van andere reguliere activiteiten en het project Gewoon Goed, is extra budget voor inhuur nodig in 2019 van € 90.000.
• Het beschikbare budget voor Gewoon Goed wordt deels verschoven van 2018 naar 2019 (€ 175.000) en 2020 (€ 175.000).
• De formatie wordt tijdelijk (2 jaar) uitgebreid met 1 fte accountmanager/contractbeheerder voor Werkplus vanaf medio 2018. De salariskosten van deze nieuwe medewerker worden doorbelast aan de stichting Werkplus (opbrengt in programma 5). Hiertoe is voor 2019 € 75.000 en voor 2020 € 37.500 geraamd.

Baten

• In 2019 wordt een detacheringsvergoeding van de gemeente Beemster ontvangen van € 93.000.

Programma 2 Publiek, Veiligheid en Juridische Zaken

Lasten

• Voor 2 jaar wordt een buurbemiddelingsaanpak aangeboden. Hiervoor is in 2019 en 2020 € 20.000 geraamd.
• In 2018 worden lokale (en regionale) ondermijningsbeelden gemaakt. Met het formuleren en vaststellen van lokale (en regionale) ondermijningsbeelden wordt bepaald of er aandachtsgebieden zijn in de gemeente Edam-Volendam en zo ja, wat er nodig is voor de aanpak en te komen tot een weerbare overheid en weerbare samenleving. Voor aanpak naar aanleiding van deze beelden is in 2019 incidenteel € 50.000 opgenomen.

Programma 3 Ruimtelijke Ontwikkeling

Lasten

• Met de ontwikkeling van de Economische Agenda is er een begin gemaakt met het opzetten van een Economisch Platform binnen onze gemeente. In de agenda is afgesproken om het Economisch Platform door te ontwikkelen. Hiervoor is in de jaren 2019 tot en 2021 € 35.000 geraamd.

• Om te kunnen anticiperen op landelijke en lokale ontwikkelingen is het noodzakelijk dat de gemeente naast een actueel beleidskader voor de detailhandel beschikt over een bedrijvigheidsvisie.
• De leefbaarheid van Edam kent een aantal knelpunten. Het opstellen van een integrale visie voor het centrum van Edam met betrekking tot openbare ruimte, verkeer/parkeren en (water-) toerisme/ detailhandel is daarom wenselijk. Hiertoe wordt € 50.000 geraamd.
• Voor het opstellen van een integrale visie voor het havengebied van Volendam, de Dijk en het Slobbeland wordt een budget van € 50.000 geraamd. Bij deze visieontwikkelingen zal de bevolking en het bedrijfsleven worden betrokken.
• In het Programmaplan voor 2019 e.v. staat een investeringsbudget van 1,6 miljoen euro opgenomen voor de Scheepswerf. Het budget is gebaseerd op het basisplan (De werf (excl. Helling) en de gebouwen die verhuurd gaan worden op de werf. Het budget van 1,6 miljoen euro is exclusief het implementatiebudget voor het starten van nieuwe werkgelegenheidsprojecten en het benaderen van social firms. Voor het projectteam is hiervoor een voorbereidingsbudget van € 100.000 benodigd.
• Natuur- en landschap is een nieuwe taak, die is overgedragen vanuit de provincie en waarvoor geen middelen waren geraamd in de begroting. Om een kader te hebben voor de uitvoering van deze taken is het noodzakelijk te kunnen beschikken over een plan van aanpak.  Voor het opstellen van dit plan is een bedrag van € 50.000 geraamd.
• Voor de implementatie van de Omgevingswet is budget geraamd in de jaren 2019 tot en met 2021 van respectievelijk € 320.000, € 350.000 en € 330.000. Gezien het meerjarige incidentele karakter van dit project en de omvang van het benodigde budget, wordt voorgesteld dit project te dekken uit de Algemene Reserve.
• Op grond van het BBV en de Notitie grondexploitatie 2016 dient, voor een juiste toerekening van baten en lasten aan een dienstjaar, te worden overgegaan tot tussentijdse winstneming. De geraamde kosten bedragen: 2019: € 9.670.000, 2020: € 8.866.000, 2021: € 5.153.000. De verwachting is dat in 2021 de Broeckgouw kan worden afgesloten.

Baten

• Op grond van het BBV en de Notitie grondexploitatie 2016 dient, voor een juiste toerekening van baten en lasten aan een dienstjaar, te worden overgegaan tot tussentijdse winstneming. De geraamde opbrengsten bedragen: 2019: € 11.126.000, 2020: € 10.343.000, 2021: €   8.200.000. De verwachting is dat in 2021 de Broeckgouw kan worden afgesloten.
• De (tijdelijke) huuropbrengst van Dirk van der Broek bedraagt in 2019 € 133.000.

Programma 4 Ruimtelijke Beheer

Lasten

• Met ingang van 2018 is een aparte Wsw-sectie binnen de groenafdeling van de gemeente opgericht. Hierbij is afgesproken om voor € 475.000 aan groenwerkzaamheden in te besteden bij de Stichting Werkplus. Bij het opstellen van de Businesscase was voor € 330.000 dekking in de begroting van de afdeling openbare werken hiervoor. Extra geld voor groencontract 2018-2020 jaarlijks € 145.000. Dekking uit de reserve Sociaal Domein.

Programma 5 Sociaal Domein / Samenleving

Lasten

• Voor de uitvoering van het jongerenwerk (pilot 2018 en 2019) als onderdeel van nota Jeugdbeleid is in de begroting € 200.000 beschikbaar gesteld. Dekking uit Bestemde Reserve Sociaal Domein.
• De gemeente is overeengekomen, als onderdeel van de gronddeal van het Wozoco, dat de brandmeldinstallatie deels (maximaal € 27.000) door de gemeente wordt betaald. Dit wordt in 2020 gerealiseerd. Dekking uit Bestemde Reserve Sociaal Domein.
• Gemeente Edam-Volendam treedt op als gastheer voor Euro Art in 2020. De kosten voor het organiseren (voorbereiding en gastheerschap) van Euro Art worden geraamd op € 25.000 voor 2019 en voor 2020.

Baten:

• De formatie wordt tijdelijk (2 jaar) uitgebreid met 1 fte accountmanager/contractbeheerder voor Werkplus vanaf medio 2018 (personele kosten in programma 1). De salariskosten van deze nieuwe medewerker worden in rekening gebracht bij de stichting Werkplus. Hiertoe is voor 2019 € 75.000 en voor 2020 € 37.500 geraamd.

Programma 6 Financiën en algemene dekkingsmiddelen

Lasten

• De wijziging van de boekwaarden in de grondexploitatie Broeckgouw geeft rentewijziging. In 2019 zijn rentekosten opgenomen van € 30.000. In 2020 en 2021 ontstaan renteopbrengsten van respectievelijk € 47.000 en € 126.000.
• Het omzetten van de waarderingsgrondslag bij de onroerende zaakbelasting naar gebruiksoppervlak wordt in 2019 en 2020 voorbereid. De kosten die hiermee gemoeid zijn worden geraamd op € 35.000 in 2019 en € 35.000 in 2020.

Baten

• In 2019 ontvangt de gemeente voor het laatste jaar een extra rijksbijdrage uit het Gemeentefonds in verband met de fusie (1-1-2016) van € 722.000.

Toevoegingen reserves

De geraamde (incidentele) stortingen ten gunste van de Algemene reserve bedragen:

• Op grond van het BBV en de Notitie grondexploitatie 2016 dient, voor een juiste toerekening van baten en lasten aan een dienstjaar, te worden overgegaan tot tussentijdse winstneming. 2019: € 1.486.000, 2020: € 1.430.000, 2021: € 2.921.000. De verwachting is dat in 2021 de Broeckgouw kan worden afgesloten.
• De geraamde (incidentele) storting ten gunste van de bestemde reserve onderhoud bruggen bedraagt € 300.000.

Onttrekkingen reserves

2019
De geraamde (incidentele) onttrekkingen ten laste van de Algemene reserve bedragen: € 662.000

• € 300.000 overheveling naar reserve onderhoud bruggen in 2019
• € 50.000 incidentele dekking begroting in 2019
• € 320.000 implementatie Omgevingswet
• -€ 8.000 afwikkeling Winternota 2017

De geraamde (incidentele) onttrekkingen ten laste van de bestemde reserve Sociaal Domein bedragen: € 538.500

• € 120.500 extra bijdrage  Businesscase Werkplus
• € 145.000 extra bijdrage aan Openbare Werken i.v.m. groencontract met Stichting Werkplus
• € 200.000 pilot jongerenwerker
• €  73.000 aframing i.v.m. lagere integratie-uitkering Sociaal Domein

2020
De geraamde (incidentele) onttrekkingen ten laste van de Algemene reserve bedragen: € 480.000

• € 95.000 in 2020
• € 350.000 implementatie Omgevingswet
• €  30.000 sanering terrein Middelie
• €    5.000 afwikkeling Winternota 2017

De geraamde (incidentele) onttrekkingen ten laste van de bestemde reserve Sociaal Domein bedragen: € 433.500

• € 175.500 extra bijdrage  Businesscase Werkplus
• € 145.000 extra bijdrage aan Openbare Werken i.v.m. groencontract met Stichting Werkplus
• €   86.000 aframing i.v.m. lagere integratie-uitkering Sociaal Domein
• €   27.000 bijdrage brandmeldinstallatie voor WOZOCO

2021

• Er is € 330.000 geraamd als (incidentele) onttrekking ten laste van de Algemene reserve voor implementatie Omgevingswet.
• Er is € 175.500 geraamd als (incidentele) onttrekking ten laste van de bestemde reserve Sociaal Domein voor extra bijdrage Businesscase Werkplus

2022

• Geen onttrekkingen geraamd ten laste van de Algemene reserve.
• Er is € 175.500 geraamd als (incidentele) onttrekking ten laste van de bestemde reserve Sociaal Domein voor extra bijdrage Businesscase Werkplus.

Effect van overzicht incidentele baten en lasten

De incidentele baten en lasten beïnvloeden het structureel begrotingssaldo. Incidentele lasten beïnvloeden het structureel begrotingssaldo positief en incidentele baten beïnvloeden het structureel begrotingssaldo negatief. Met het opnemen van alleen een (verplicht) cijfermatig overzicht van incidentele baten en lasten ontstaat nog niet automatisch het inzicht of er sprake is van een structureel begrotings- of jaarrekeningsaldo.

Door het betrekken van de eindcijfers uit het overzicht van incidentele baten en lasten bij het begrotingssaldo met de cijfers uit het overzicht van de (totale) lasten en baten wordt inzicht gegeven in het begrotingssaldo.